Joga i Ajurweda – dwie siostrzane nauki

Obie nauki – joga i ajuweda – są naukami wedyjskimi, czyli starohinduskimi. Są elementami większego systemu wartości, który zwraca uwagę, że korzystanie z obu tych nauk jednocześnie jest drogą do pełni korzyści w życiu.

Przez wiele lat joga i ajurweda były w Polsce uważane za niszową modę porównywalną
z praktykowaniem tai chi czy medycyny chińskiej. Starożytny system nauk o życiu, powstały najprawdopodobniej 4000 – 6000 lat p.n.e., przekazywany z pokolenia na pokolenie i spisany
w starożytnych hinduskich wedach stanowi obecnie podstawę wiedzy o ajurwedyjskim sposobie dbania o zdrowie we wszystkich aspektach życia człowieka: na poziomie ciała fizycznego, zmysłów, umysłu i duszy. Te cztery aspekty podtrzymują w ciele przepływ siły życiowej – prany.
Istotą ajurwedy jest przekazanie wiedzy na temat sposobów utrzymania równowagi między ciałem, umysłem, zmysłami i duszą oraz opisanie niekorzystnych i korzystnych sposobów życia prowadzących do osiągnięcia szczęścia. Ta koncepcja, oparta w dużej mierze na zrozumieniu zasad na jakich funkcjonuje wszechświat i organizm ludzki, zakłada świadomość odpowiedzialności człowieka za swoje życie i zdrowie. Niesie ze sobą szansę zostania swoim własnym uzdrowicielem.
W dobie kryzysu służby zdrowia i ograniczeń współczesnej, zachodniej medycyny – bezcenne 😉
Celem ajurwedy jest przede wszystkim profilaktyka czyli utrzymanie w zdrowiu tych, którzy są zdrowi. Holistyczne podejście do zdrowia przejawia się tutaj w zaleceniach dotyczących diety i sposobu odżywiania, higieny, stylu życia, doboru ćwiczeń i technik relaksacyjnych oraz innych wskazówek zapewniających wzrost sił witalnych. Jeśli już przydarzy nam się choroba – ajurweda zajmie się jej przyczynami, diagnozą, sposobami leczenia i zapobiegania nawrotom, uwzględniając wszystkie indywidualne cechy natury pacjenta na fizycznym, mentalnym i emocjonalnym poziomie.
Zdrowie definiuje się jako stan, w którym zachowana jest równowaga dosha (indywidualnej, właściwej każdemu człowiekowi konsytucji), metabolizmu, tkanek, wydalania oraz jest zrównoważony stan duszy, zmysłów i umysłu. W sensie ajurwedyjskim bycie zdrowym to nie tylko bycie wolnym od bólu fizycznego czy objawów chorobowych. Prócz fizycznej równowagi bardzo ważne jest to, w jakim stanie znajduje się umysł. Powinien być jasny, spokojny i zrównoważony. Poczucie braku szczęścia, przygnębienie, brak celu w życiu, wewnętrzne rozedrganie, nerwowość, niespełnienie czy bezsenność z powodu stresu to oznaki choroby. Doskonała kondycja fizyczna, mierzona masą mięśniową, siłą, wagą lub chwilowym zaspokojeniem zmysłów nie jest drogą do zdrowia. Należy zadbać także o umysł i duszę. Tym ajurweda różni się od medycyny Zachodu. Duchowość i harmonia na poziomie psychicznym są tak samo ważne jak stan ciała fizycznego. W ajurwedzie duchowy rozwój realizuje się poprzez medytację, praktykę jogi i przestrzeganie wartości etycznych.

Według ajurwedy istnieją trzy filary dobrego zdrowia. Są to:

1. Jedzenie czyli odpowiednia dieta, dobrana indywidulanie do każdego typu konstytucyjnego czyli doshy (ajurweda wyróżnia trzy typy: vata, pitta, kapha. Większość ludzi jest mieszanką dosh w różnych proporcjach). Wg ajurwedy najważniejsze wskazania żywieniowe to:

• odpowiednia ilość jedzenia,
• uwzględnienie siły ognia trawiennego,
• jedzenie sattwiczne.
  a/ Ilość jedzenia powiązana jest z objętością żołądka – 1/3 powinna być wypełniona jedzeniem stałym (warzywa, ryż , kasza, pieczywo), druga 1/3 płynnym (soki, zupa, woda), trzecia 1/3 powinna pozostać pusta, by powietrze i trzy doshe mogły się przemieszczać. Lepiej nie dojeść niż się przejeść.
  Ciągłe niedojadanie skutkuje zaburzeniem doshy vata, ale częste przejadanie się prowadzi do zaburzenia wszystkich trzech dosh.
  b/ Siła ognia trawiennego to moc soków trawiennych. Cokolwiek jemy powinno zostać całkowicie strawione, by nie powstały toksyny (ama). Jeśli ogień trawienny jest zbyt słaby lub dostarczamy organizmowi za szybko kolejne partie do strawienia, nowe porcje pożywienia nie mogą zostać przetworzone w substancje odżywcze i w odpady przemiany materii i stają się toksynami zalegającymi organizm.
  c/ Jedzenie sattwiczne to jedzenie świeże, czyste i wegetariańskie: świeże owoce i warzywa, ziarna, ciemny chleb, kasze, orzechy, nasiona i sałatki, ryż, pszenica, proso, miód, mleko, herbaty ziołowe i woda. Najlepsze jest jedzenie uprawiane organicznie, bez pestycydów, konserwantów i chemikaliów.
  Alkohol, napoje zawierające kofeinę (kawa, czekolada, herbata, coca-cola) i mięso powinny być wyłączone z diety lub ograniczone. Jedzenie grzybów, cebuli, czosnku oraz nadmierne używanie przypraw jest niewskazane.
  Zalecenia kuchni sattwicznej:
  Najlepsze jest jedzenie gorące i świeżo przygotowane, smaczne, lekkostrawne, w odpowiedniej ilości. Należy jeść gdy jest się głodnym, w miłej atmosferze i spokoju. Posiłki powinny być przeżuwane w odpowiednim tempie (nie za szybko i nie za wolno) oraz dobrane indywidulanie do konstytucji ciała.

1. Sen
   Jest bardzo ważny, bo zajmuje 1/3 naszego życia  Sen jest naturalną metodą przywracania witalności i jest uważany za kurację „dla umysłu”. Odmładza ciało i przywraca siły. W czasie snu nasze ciało jest odbudowywane i naprawiane. Uregulowany i zdrowy sen jest konieczny do tego by ciało było pełne energii, a umysł zdrowy. W czasie snu umysł odcina się od doznań zmysłowych i fizycznych. Brak snu zaburza doshe vata i prowadzi do słabej koncentracji, otępienia, braku jasności myślenia, bólów głowy czy zaburzeń systemu nerwowego. Najlepsze godziny snu to 23.00- 6.00. Powinno się unikać spania w ciągu dnia i spać w nocy minimum 6 godzin. Należy także dopasować sen do pór roku (zaleca się wstawanie przed wschodem słońca). Istotne jest przestrzeganie dobowych cykli aktywności, które wpływają na jakość snu, Każde zaburzenie cyklu (poprzez np.: wyjazdy w inne strefy czasowe, nocną pracę czy bezsenność) zaburzają równowagę dosh.
2. Uregulowana, etyczna aktywność seksualna.
   Seks jest instynktownym pragnieniem i naturalnym przejawem ludzkiej aktywności. Aktywność ta, obok jedzenia czy spania powinna podlegać zasadom etycznym i moralnym i nie powinna nadmiernie angażować. I tak jak jedzenie czy spanie – seks nie powinien być tylko przyjemnością.
   Według ajurwedy osoby, które są emocjonalnie związane i żyją w monogamicznych związkach mogą uprawiać seks, aby mieć dzieci. Podkreśla się wagę seksu jako wyrazu wzajemnej miłości małżonków. Osoba, która prowadzi zdyscyplinowaną i kontrolowaną aktywność seksualną ma dobrą pamięć, intelekt, determinację i silny system odpornościowy. Zachowanie płynów reprodukcyjnych uważa się za konieczne dla umysłowego, fizycznego i duchowego rozwoju jednostki gdyż ich poziom warunkuje ilość energii witalnej.
   Opisane wyżej trzy filary zdrowia są kluczowe do utrzymania równowagi trzech dosh.
   Oprócz nich na utrzymanie zdrowia wpływają:

• regularne ćwiczenia fizyczne (m.in. joga)
• zaspokajanie potrzeb naturalnych (m.in.: oddychanie, głód, pragnienie, oddawanie moczu, wypróżnianie), w tym niepowstrzymywaniem naturalnych odruchów typu kichanie, bekanie, ziewanie gazy, odbijanie się, wymioty czy płacz oraz kontrola negatywnych impulsów emocjonalnych takich jak: złość, gniew, zawiść, zazdrość, lęk, wstyd, żal, smutek, bezsilność etc…
• higiena
  Ajurweda zaleca jogę jako najodpowiedniejszą formę ćwiczeń. Jogiczne asany angażują wszystkie grupy mięśni, nie męczą, tonizują i wzmacniają mięśnie, nadają ciału elastyczność, wspomagają pracę narządów wewnętrznych i dają jasność umysłu. Joga równoważy układ nerwowy i hormonalny mający wpływ na funkcjonowanie wszystkich organów i układów w ciele. Praktykowanie jogi harmonizuje doshe, odświeża i relaksuje.
  Jednakże joga to nie tylko ćwiczenia fizyczne. Jako siostrzana w stosunku do ajurwedy nauka (ich wspólne wedyjskie pochodzenie tłumaczy symbiotyczny związek między nimi) to przede wszystkim nauka o samorealizacji.
  Została stworzona po to, by człowiek przez duchową praktykę był w stanie wydostać się poza cierpienie, jakie jest udziałem istot żyjących w nieświadomości. Joga dostarcza środków do duchowego rozwoju, który – według wedyjskiego rozumienia – polega na zdobywaniu wiedzy
  o prawdziwej naturze człowieka.

Głównym celem jogi jest samopoznanie, osiągnięcie spokoju umysłu i uniezależnienie od wpływów zewnętrznych. Jako system joga składa się z ośmiu stopni, ćwiczenia fizyczne są jednym z nich.
Każdy stopień zbliża do osiągnięcia tego celu. Asany mają uwolnić ciało do chorób, wzmocnić je
i zwiększyć odporność, aby umożliwić rozwój duchowy. Poza praktykowaniem asan zaleca się określony styl życia, pomagający w osiągnięciu równowagi umysłu i dobrego zdrowia.
Osiem stopni jogi to:

• yama – zasady moralnego i etycznego postępowania,
• niyama – samokontrola i przestrzeganie dyscypliny,
• asana – pozycje, jakie ciało przyjmuje podczas ćwiczeń,
• pranayama – ćwiczenia oddechowe,
• pratyahara – wycofanie zmysłów,
• dharana – koncentracja,
• dhayana – medytacja,
• samadhi – identyfikacja z czystą świadomością.
  Wszystkie te elementy widoczne są w ajurwedzie w postaci systematycznych nawyków związanych
  z codzienną rutyną. Rutyna dzienna, wieczorna oraz dopasowywanie do pór roku mają za zadanie utrzymanie dosh w równowadze, zapewnienie harmonii wewnętrznej i zmniejszenie stresu w ciele
  i umyśle. Rutyna dnia codziennego to nie zasady lecz praktyczne wskazówki. Składają się na nią:
• przebudzenie przed wschodem słońca (zwykle o 5-6 rano). To pora najwyższej koncentracji – dlatego warto wykorzystać ją do opracowania planu aktywności na cały dzień. Jeśłi mamy czas można rozpocząć dzień od krótkiej medytacji.
• mycie twarzy – po wstaniu myjemy wodą twarz, oczy, nos i usta. Wskazane jest napełnienie ust woda i przetrzymanie jej przez 30 sekund. W tym czasie powinniśmy zakroplić wodą oczy.
  Potem wypluwamy wodę i delikatnie masujemy powieki.
• wydalanie – po umyciu twarzy zaleca się wypicie szklanki wody (zimą powinna być ciepła).
  Należy unikać picia kawy i herbaty, ponieważ zawierają kofeinę wzmagającą gorąco (pitta),
  co powoduje zaparcia. Woda i ruch (szybkim krokiem po pokoju) pomogą wywołać wypróżnienie. Wypróżnianie rano jest ważne bowiem odpady przemiany materii nie powinny zalegać zbyt długo
  w organizmie. Są toksyczne i powodują produkcję gazów, a w ich następstwie bóle głowy, nóg, utratę apetytu, mdłości czy niestrawność.
• mycie zębów i czyszczenie języka z toksyn najlepiej metalową skrobaczką (z miedzi, złota lub srebra). Zabieg ten usuwa nalot, poprawia smak i odświeża oddech. Jeśli nie mamy skrobaczki można użyć do czyszczenia języka szczoteczki do zębów. Po zabiegu można chwilę pożuć miętę i natkę pietruszki. Polepszają one zmysł smaku i usuwają przykry zapach z ust.
• po żuciu ziół można dwa, trzy razy wypłukać gardło ciepłą wodą, olejem sezamowym lub kokosowym. Dzięki temu oczyszczamy i odświeżamy jamę ustną.
• ćwiczenia fizyczne – powinny zająć z rana 15-20 minut. Ich celem jest zwiększenie siły, poprawa koordynacji ruchowej i odprężenie ciała. Joga wzmacnia sprawność fizyczną, umysłową i poprawia wydolność, a proste techniki oddechowe (pranayama) utrzymują prawidłowy poziom energii życiowej. W przypadku braku czasu zaleca się wykonywanie sekwencji asan jogi „Powitanie słońca”.
• masaż olejowy (abhyanga) – zalecany po ćwiczeniach masaż całego ciała najlepiej olejem sezamowym, który posiada właściwości odtruwające (wspomaga usuwanie toksyn z ciała). Olej ten można zastąpić olejem kokosowym lub oliwą z oliwek. Rozpoczynamy od masażu głowy przez kilka minut. Zakraplamy po kropli oleju do nosa i ucha. Nie zakraplamy oczu. Po skończeniu masażu głowy, który zapobiega bólom głowy, siwieniu, bezsenności, wypadaniu włosów i chorobom układu nerwowego masujemy całe ciało 5- 10 minut, minimum dwa – trzy razy w tygodniu. W weekend zrób automasaż, który trwa 20-30 minut i zakończony jest 15 minutowym relaksem.
• kąpiel – po masażu należy wziąć prysznic lub kąpiel z użyciem naturalnych mydeł i szamponów . Prysznic lepiej brać rano, żeby odświeżyć się po śnie, a nie wieczorem. W zależności od pory roku ilość kąpieli może być większa (zwłaszcza upalnym latem). Ubranie, które wkładamy po kąpieli powinno być czyste i wygodne, także dopasowane do pogody.
• medytacja – 5-10 minut medytacji przed śniadaniem rozjaśnia umysł i uwalnia od napięć. Wycisz umysł i skoncentruj się na sylabie OM lub innej mantrze, która ma energie duchową, uspokaja umysł, rozszerza świadomość i wprowadza harmonię
• śniadanie i pozostałe posiłki w ciągu dnia – zgodne z zasadami ajurwedy, sattwiczne. Obiad zjedz przed zachodem słońca, nie później niż dwie godziny przed snem. Unikaj jedzenia ciężkiego, smażonego w głębokim tłuszczu, zimnego, nabiału i słodyczy. Idealny wieczorny posiłek to sałatki, gotowane lub przyrządzane na parze warzywa , zupy warzywne i ciemny chleb.
• praca – jeśli długo pracujesz rób przerwy na odpoczynek i relaks.
  Wieczorem znajdź czas na relaks i odprężenie. Jeśli piszesz lub czytasz wieczorem , zwróć uwagę na odpowiednie światło i krzesło. Ogranicz używanie komputera, oglądanie telewizji i intensywnej aktywności seksualnej. Połóż się spać najpóźniej pomiędzy godziną 22 a 23. Przed snem umyj się i wyczyść zęby.
  Osoby wdrażające systematycznie nawyki związane z rutyną dnia codziennego oraz podstawowymi filarami zdrowia przekonują się szybko o ich zbawiennym wpływie na codzienne funkcjonowanie. Pomimo pewnych trudności, które mogą pojawić się na początku należy kontynuować wprowadzanie tych zasad w życie, gdyż w prosty sposób możemy osiągnąć równowagę na wszystkich poziomach egzystencji. Wzajemne przenikanie się jogi i ajurwedy najlepiej odzwierciedla dążenie do samorealizacji i wyzwolenia (moksha), dzięki której człowiek osiąga stan szczęścia. Osiągnie się go gdy człowiek zrozumie, że to nie ciało fizyczne jest osobą tylko dusza. Zatem należy karmić i dbać tak naprawdę o duszę, dla której ciało stanowi ziemską powłokę. Pokarmem dla duszy wg ajurwedy i jogi są uniwersalne zasady takie jak: prawda, pomaganie innym, niewykorzystywanie bliźnich, łagodność, brak agresji, życie w miłości, pięknie i harmonii. Duszę karmi praktyka jogi.
  Obie nauki – joga i ajurweda dają człowiekowi wskazówki potrzebne do osiągnięcia szczęścia poprzez stosowanie działań o charakterze sattwicznym. Prowadzi to do zwiększenia kontroli ciała, zmysłów i umysłu przez naukę rozróżniania tego, co dobre, a co złe oraz konkluzji, że tylko praktykując zasady jogi i ajurwedy dusza może pozostać czystą świadomością wolną od pasji (radżas) i ignorancji (tamas), charakterystycznych dla pozostałych składników ludzkiej istoty: ciała, zmysłów i umysłu, które mają charakter materialny. Prawdziwe szczęście zatem to wspierany prze jogę i ajurwedę proces integracji osobowości i połączenia człowieka z uniwersalną świadomością wszechświata. DEVA Harmony